Góry Izerskie to pasmo graniczące na zachodzie z Górami Żytawskimi i doliną Nysy Łużyckiej, dalej z Pogórzem lzerskim, Kotliną Jeleniogórską i Karkonoszami. Po polskiej stronie znajdują się dwa biegnące równolegle grzbiety Gór Izerskich – Wysoki i Kamienicki, pozostałe grzbiety leżą po stronie czeskiej. Grzbiety Wysoki i Kamienicki są oddzielone dolinami rzek Kwisy i Małej Kamiennej. Najwyższym szczytem polskich Gór lzerskich jest Wysoka Kopa (1126 m n.p.m.). Zwornikiem obu grzbietów jest przełęcz Rozdroże Izerskie, położona na wysokości 767 m n.p.m. Polska część Gór lzerskich jest zbudowana ze skał metamorficznych i ma bardzo bogate złoża kwarcu żyłowego, co stworzyło możliwość rozwoju szklarstwa. Występują tu także cenne surowce mineralne, m.in. rudy cyny i kobaltu oraz złoża torfu wykorzystywane w lecznictwie uzdrowiskowym. Miastami wypadowymi do wycieczek w Góry Izerskie mogą być Świeradów-Czerniawa-Zdrój i Szklarska Poręba.
Najważniejsze informacje turystyczne
Ze Szklarskiej Poręby można urządzić sobie wycieczkę po rzadko uczęszczanej trasie Szklarska Poręba
– Wysoki Kamień – dawne schronisko Ludwigsbaude (nieczynna Leśna Chata) – Jastrzębiec – Babia Przełęcz – Piechowice – Wodospad Szklarki – Szklarska Poręba. Najprostsza, bardzo łatwa wycieczka w Góry lzerskie ze Szklarskiej Poręby to dojazd na Polanę Jakuszycką i godzinny spacer do Stacji Turystycznej „Orle” szlakiem zielonym. W zimie jest to idealna trasa do pokonania na nartach biegowych lub tourowych nawet dla początkujących narciarzy.
Wycieczka po Górach Izerskich
Największym wyzwaniem dla turysty w Górach Izerskich jest klimat. To miejsce dla ludzi, którzy chcą zrezygnować z hotelowych wygód na rzecz warunków spartańskich, ceniących sobie bliski kontakt z przyrodą i lubiących dłuższe wycieczki piesze, rowerowe czy narciarskie. Jest to teren dość łatwy technicznie, wspaniałe miejsce do uprawiania turystyki narciarskiej i rowerowej. Planując wycieczkę w Góry Izerskie także latem należy pamiętać o wahaniach dziennych temperatury, sięgających aż 25OC. Nawet w lecie są tu możliwe przymrozki przygruntowe. W sierpniu 1996 r. zanotowano temperaturę minus 5OC. Śnieg utrzymuje się tu przez około sześć miesięcy w roku, zaczyna padać zwykle w listopadzie i zalega do połowy maja, a w lesie do czerwca. Na przełomie 1939 i 1940 r. zanotowano temperaturę minus 42OC w wiosce Jizerka po czeskiej stronie. W grudniu 1996 r. na Hali Izerskiej było minus 36OC, nie na darmo nazywa się to miejsce polskim biegunem zimna. Średnia roczna suma opadów sięga 1500 mm. Kurtki, czapka i rękawiczki powinny się więc znaleźć w plecaku każdego turysty niezależnie od pory roku. W Góry Izerskie wybierzemy się ze Świeradowa-Zdroju, przez Stóg Izerski (z odpoczynkiem w schronisku „Na Stogu lzerskim”), Chatkę Górzystów, Stację Turystyczna „Orle” do Jakuszyc. Do schroniska „Na Stogu Izerskim” maszerujemy szlakiem czerwonym. Ze schroniska udajemy się szlakiem żółtym prowadzącym przez torfowiska i rezerwaty przyrody do Chatki Górzystów. Z Chatki Górzystów idziemy szlakiem czerwonym do Stacji Turystycznej „Orle” (możliwy nocleg i następnego dnia wycieczka do czeskiej wsi Jizerki). Z „Orla” wychodzimy drogą (szlakiem zielonym), dochodzimy do Działu lzerskiego i dalej idziemy szlakiem żółtym na Polanę Jakuszycką skąd autobusem można podjechać do Szklarskiej Poręby, ale radzimy sprawdzić połączenia. Z „Orla” można też iść szlakiem czerwonym do Szklarskiej Przełęczy i potem zielonym dalej w Karkonosze na Halę Szrenicką. Wychodzimy wcześnie rano po sutym śniadaniu i z dobrze spakowanym plecakiem.
Miejsca opisane
Świeradów-Czerniawa-Zdrój
Schronisko „Na Stogu lzerskim”
Chatka Górzystów
Hala Izerska
Osada Turystyczna ,,Orle"
Jizerka
Jakuszyce
Świeradów-Czerniawa-Zdrój
Do Świeradowa można dojechać przez słynny Zakręt Śmierci ze Szklarskiej Poręby. Wczasach pogańskich przy źródle bijącym ze skał stał bożek Lwiniec, czczony przez plemię Bieśniczan. Lwiniec był przez Niemców nazwany Wlinc, a potem Flins, stąd też wzięła się niemiecka nazwa miasta Flinsberg. Polska nazwa Świeradów według niektórych pochodzi od imienia św. Świerada, według innych od połączenia słów „świerk” i „radon”. Pierwsze wzmianki o Świeradowie pochodzą z XVI w. z prac dwóch znamienitych lekarzy śląskich Leonarda Thurneyssena (1572 r.) i Caspara Schwenckfeldta. Ten ostatni opisuje wody mineralne jako moczopędne łagodzące gorącą wątrobę, poprawiające apetyt, usuwające piasek i kamienie. Rozwój uzdrowiska nastąpił w XVIII w. W 1739 r. komisja lekarska zbadała źródła i zdecydowała o ich udostępnieniu. Źródła zadaszono w 1754 r. a w 1755 r.przyjechał pierwszy pacjent. Wyposażenie było uzdrowiska było nader skromne, wodę nosił nosiwoda. Najsłynniejszymi polskimi kuracjuszami Świeradowa w 1801 r. byli Wojciech Bogusławski, ojciec polskiego teatru i Józef Elsner, nauczyciel Fryderyka Chopina. W 1922 r.gościem Świeradowa był rosyjski poeta Włodzimierz Majakowski. W 1933 r. dokonano badania zdechłej w kałuży żaby, która się nie rozłożyła. Inżynier P. Szmidt, który badanie wykonał stwierdził, że rozkład powstrzymany został dzięku radoczynności tutejszych wód. Ten sam inżynier odkrył w latach 1934 – 1936 kolejne źródła radoczynne. Najcenniejszymi budowlami miasta jest modrzewiowa Hala Spacerowa o długości 80 m z 1904 r., budynek Domu Zdrojowego z wieżą zegarową, kilkakrotnie przebudowany kościół św. Józefa Oblubieńca NMP oraz rezydencja ,,Marzenie” – dawna secesyjna willa J. Pintscha, tajnego radcy handlowego i wynalazcy. W Swieradowie wykorzystywane są szczawy wodoro-węglanowo-wapniowo- magnezowe z zawartością żelaza, fluoru oraz radonu. Świeradów stał się ponownie ośrodkiem sportów zimowych i miasto jest znane z kolei gondolowej na Stóg lzerski.
Pobliska Czerniawa-Zdrój od 1973 r. jest częścią Świeradowa. Miasto założyli religijni, których przywódca Scholze otworzył w1651 r. hutę szkła. Źródło lecznicze odkryto przypadkowo w 1783 r. Wiek XIX w. to okres rozwoju Czerniawy i jej infrastruktury zdrojowej. Wykorzystuje się tu wody wodoro-weglanowo-magnezowo-żelaziste. Czerniawa jest ośrodkiem lecznictwa uzdrowiskowego dzieci głównie z chorobami układu oddechowego i alergiami. Atrakcją Czerniawy jest Czarci Młyn, unikat techniczny z 6,5 m nasiębiernym kołem wodnym. Młyn jest udostępniony turystom, można tam spróbować chleba pieczonego w stuletnim piecu. Aby uchronić się przed diabłem grasującym w młynie, należy dotknąć głowy lwa przed wejściem.
Schronisko „Na Stogu lzerskim”
Stoi kilkanaście metrów poniżej szczytu Stogu Izerskiego. Wybudowane zostało z inicjatywy lekarza Josefa Siebelta, który w Świeradowie odzyskał zdrowie i tu zamieszkał. Budynek ufundowała rodzina Schaffgotschów. Schronisko zostało otwarte w 1924 r. jako Heufuderbaude. Jest to budynek o konstrukcji przysłupowej, typowy dla tego regionu, stojący na podmurówce z łamanego kamienia. To najdalej na zachód wysunięte schronisko w polskich Sudetach. Przy schronisku działa przejście graniczne.
Pod południowym stokiem Łącznika znajdują się źródliskowe potoki Izery, a na północnych – Czarnego Potoku. Szczyt Suchacz i tereny źródliskowe lzery były w 1787 r. terenem spornym między pruskim Śląskiem a austriackimi Czechami. Dopiero w 1845 r. specjalna komisja wytyczyła granicę.
Chatka Górzystów
Do chatki można dojść np. Drogą Borowinową. Dawniej mieściła się tu szkoła i jest to jedyny budynek, który pozostał w północnej części Hali lzerskiej. obecnie jest to ogólnodostępne schronisko, gdzie można zjeść i odpocząć. Jest to więc idealne miejsce dla uciekinierów od cywilizacji szukających rzadko spotykanych klimatów schronisk studenckich; pełna samoobsługa .
Hala Izerska
W dolinie rzeki Izery czescy protestanci utworzyli osadę Wielka lzera (Gross-Iser). Pod koniec XIX w. wybudowno drogę, która miała ułatwić kuracjuszom ze Świeradowa dojście na Halę lzerską, na której stały budynki gospodarcze. Były tu trzy dziś już nieistniejące schroniska: „Schihof Gross-lser”, „Gross-lser Baude” i”lsermuhle-Gebirgs Baude”. Po 1945 r. schroniska uległy dewastacji, a osada się wyludniła. Zachowała się natomiast osada Mała lzera, obecnie leżąca po stronie czeskiej (wieś Jizerka) i lepiej przybliżająca pierwotny wygląd tych osad. Hala Izerska jest chroniona w rezerwatach przyrody „Torfowiska Doliny Izery” i „Torfowisko Izerskie”.
Osada Turystyczna ,,Orle"
Jest to dawna osada szklarzy i pozostałość po hucie szkła „Carlstal” założonej przez znana rodzinę szklarzy Preusslerów. Specjalnością huty było szkolo kolorowe, białe, różnego rodzaju szklane naczyinia, żyrandole oraz szkoło okienne. Kiedy hutę przejął Franz Pohl , udoskonalono produkcje szkła tysiąca kwiatów – millefiori. W latach trzydziestych XIX w. huta przeżywała okres prosperity, ale już w latach osiemdziesiątych została zamknięta. Dzisiejszy budynek mieszczący bufet i salę kominkową to dawne biuro huty. Zbudowano go w latach sześćdziesiątych XIX w. a po zamknięciu huty służył jako leśniczówka. Na charakterystycznej sygnaturce wisiał dzwon sygnałowy ; wzywał do pracy szklarzy, a tragarzom noszącym wyroby wskazywał kierunek we mgle. W latach trzydziestych XX w. wybudowano budynki dla niemieckiego Grenzschutzu i robotników leśnych. Były też strażnicami Wojsk Ochrony Pogranciza, a dziś służą turystom jako baza noclegowa. Przy budynku stacji stoi pomnik Szklarza ufundowany w 2004 r. Przy „Orlu” działa Towarzystwo lzerskie. Warto wspomnieć, że na miejscu dzisiejszego parkingu stała Gospoda Schneiderów, którą często odwiedzał laureat literackiej Nagrody Nobla Gerhart Hauptmann. Akcję jednej ze swoich sztuk „A Pippa tańczy! Baśń huty szklanej w czterech aktach”, umieścił właśnie w tej gospodzie. Z ,,Orla” można wybrać się do czeskiego Harrahova.
15 lipca 2000 r. otwarto polsko-czeskie przejście graniczne, a graniczne brzegi Izery połączono nowym mostem. Kierując się oznakowaniem umieszczonym przy schronisku, można w krótkim czasie znaleźć się w czeskiej wsi Jizerka nad rzeczką Jizerką
Jizerka
Bardzo ciekawa wieś wzmiankowana już w 1539 r. położona na łące znanej jako Malá jizerská louka (lub Klein-Iser). Wieś była znana z wydobycia kamieni szlachetnych, którymi handlowała okoliczna ludość (np. izeryn). O tym świadczy także okoliczne nazwy, jak Safírový potok. Jej najlepsze czasy to XIX w. kiedy powstała tu huta szkła. W 1995 r. Jizerkę ogłoszono rezerwatem architektury ludowej. W dawnej szkole mieści się stała wystawa „Stara i nowa twarz Gór lzerskich”. Inne unikatowe miejsce to Hnojny dům (Gnojna Chata) podróżnika Gustava Ginzla, królestwo pamiątek z całego świata. Wielką atrakcją tego rejonu czeskich Jizerskich Hor są ścieżki prowadzące przez torfowiska oraz góra Bukovec (1005 m n.p.m.) – jeden z najwyższych europejskich stożków bazaltowych i rezerwat przyrody.
Jakuszyce
Najwyżej położona część Szklarskiej Poręby znajduje się około 6 km od centrum na wysokości ponad 800 m n.p.m. na Przełęczy Szklarskiej. Jakuszyce to osada powstała wokół leśniczówki leżącej w majątku Schaffgotschów. Po zbudowaniu w tym rejonie drogi do Harrachova i linii kolejowej, stały się ważnym przejściem granicznym. Przed wojną było to popularne miejsce wypoczynku. Jakuszyce są znane w całej Polsce z imprezy narciarskiej Bieg Piastów. Jest tu także ośrodek treningowy dla biatlonistów, bał wypożyczalnia sprzętu i parking. Jakuszyce przyciągają również miłośników wyścigów psów zaprzęgowych, czasem można spotkać trenujących maszerów i ich piękne psy ras północnych. Jest to wymarzone miejsce dla rowerzystów. Warto wspomnieć, że przy drodze ze Szklarsiej Poręby do Jakuszyc ma swoją siedzibę Ośrodek Narciarski „Babiniec”, a wyciąg Wiciarka jest doskonałym miejscem dla dzieci uczących się narciarstwa zjazdowego.
W Jakuszycach znajduje się przejście graniczne z Czechami i miasto Harrachov, w którym warto zwiedzić Muzeum skla (też restauracja i browar), Hornické muzeum (Muzeum Górnictwa), Lyžarské muzeum (Muzeum Narciarstwa).
Rezerwaty Gór Izerskich
Jednym z fenomenów przyrodniczych Gór Izerskich jest fakt występowania kosodrzewiny, czyli sosny górskiej, już na wysokości 800-840 m n.p.m. i jest to najniżej położona kosodrzewina w Sudetach. Kolejnym fenomenem są wielkie torfowiska wysokie i przejściowe, które tworzą tu jeden z największych kompleksów. Torfowiska to tereny podmokłe i stale wilgotne. Rozwija się na nich specyficzna roślinność torfowiskowa. Torfowiska Gór Izerskich powstały w bezodpływowych dolinach i zagłębieniach terenu. Są one zasilane głównie wodami opadowymi. Roślinność na torfowiskach wysokich ma zwykle bardzo małe wymagania jeśli chodzi o składniki odżywcze. Z obumarłych roślin powstają pokłady torfu wykorzystywane w lecznictwie uzdrowiskowym. W Górach Izerskich utworzono dwa rezerwaty chroniące torfowiska „Torfowisko Doliny lzery” i „Torfowisko lzerskie”.
Rezerwat „Torfowisko Doliny Izery” chroni świerczyny bagienne i zbiorowiska łąkowe na Hali Izerskiej. Torfowiska są siedliskiem cennych gatunków roślin, takich jak brzoza karłowata, sosna błotna, wełnianeczka darniowa, rosiczka okrągłolistna i pośrednia, widłaczek torfowy, bagnica torfowa, modrzewnica zwyczajna, bażyna czarna i jałowiec halny. Występują tu także rzadkie gatunki ptaków, takie jak ” cietrzew i bekas.
Rezerwat „Torfowisko Izerskie” utworzono w celu ochrony torfowisk wysokich i przejściowych porośniętych płatami kosodrzewiny. Osobliwością jest stanowisko malutkiej tundrowej krzewinki o nazwie brzoza karłowata, która jest reliktem epoki lodowcowej. Rosną tu także rzadko spotykane na torfowiskach wysokich: turzyca skąpokwiatowa, turzyca bagienna, modrzewnica zwyczajna, wełnianeczka darniowa czy żurawina drobnolistkowa.
Rezerwat „Krokusy w Górzyńcu” utworzono dla ochrony jedynego w Sudetach stanowiska szafrana wiosennego, znanego też jako krokus. Liczebność tych roślin określa się na ponad tysiąc okazów. Na terenie rezerwatu rosną również inne chronione rośliny, jak kukułka plamista, orlik pospolity, śledziennica naprzeciwlistna i wszewłoga górska.
Schronisko na Stogu Izerskim
Osada Turystyczna "Orle"
