Kotlina Jeleniogórska

Kotlina Jeleniogórska, zajmująca powiechchnię ok. 270km2 jest jedną z największych kotlin sudeckich. Leżą w niej miasto i gmina Jelenia Góra, gminny Jeżów Sudecki, Janowice Wielkie, Mysłakowice, Stara Kamienica i Podgórzyn. Stolicą tego regionu jest Jelenia Góra. Kiedy się znajdziemy pod Karkonoszami, nasz wzrok przykuwa wielka sylweta Śnieżki. Niższe wzgórza wyrastające przed wałem Karkonoszy to Pogórze Karkonoszy, a najniższe ze wzgórz to Grabowiec (784 m), Grzybowiec (751 m), Skiba (740 m) i Chojnik (627 m). Pod wzgórzami rozłożyły się miejscowości wczasowe: Piechowice, Zachełmie, Sobieszów, Podgórzyn, Sosnówka, Miłków, Ściegny, Michałowice, Jagniątków, Borowice, Przesieka oraz malownicze wsie należące do Pogórza Karkonoszy i Karkonoskiego Padołu Śródgórskiego. Turyści śpieszący się do karkonoskich kurortów często po prostu przejeżdżają przez Kotlinę Jeleniogórską – a warto się tu zatrzymać. Kotlina Jeleniogórska była miejscem osiedlania się znamienitych rodów, nawet królewskich, domem wygnańców religijnych, istniało tutaj znakomite rzemiosło, np. koronkarstwo, i wspaniałe budownictwo ludowe. Znajduje się tu wiele pałaców, z których część jest przebudowana na luksusowe hotele i restauracje i dlatego często miejsce to nazywane jest Kotliną Pałaców i Ogrodów. Kotlina to żywa historia szybownictwa. Ostatnio przybyło tu wiele gospodarstw agroturystycznych. Kto planuje wycieczkę powinien kupić dokładne mapy turystyczne Sudetów Zachodnich. Przed zakupem należy sprawdzić, czy pokrywają teren opisany w przewodniku. W Jeleniej Górze warto wybrać się do Muzeum Karkonoskiego oraz do Teatru im. Norwida. Gmach Teatru Norwida jest przykładem secesji. Pracowali tu m.in. A. Hanuszkiewicz, K. Dejmek, W. Gołas, K. Lupa, I. Machowski, H. Machalica, F. Pieczka, M. Grabowski, H. Tomaszewski i K. Pankiewicz.

Najważniejsze informacje turystyczne

Proponujemy wycieczki samochodowe po Kotlinie Jeleniogórskiej. Rodziców z dziećmi zapraszamy na łatwe spacery np. na Wzgórze Krzywoustego z wieżą widokową w okolicach Jeleniej Góry i na przełom rzeki Bóbr oraz na Wzgórza Łomnickie. Najwyższe z nich to Grodna (506 m), Witosza (484m) i Krzyżowa Góra (443 m). Inną ciekawostką jest kilkuwierzchołkowe wzniesienie o nazwie Kopki z najwyższym szczytem Skalistą (451 m n.p.m.). To miejsce nazywało się kiedyś Die Arbuzzen – od przypominającego krajobraz włoskiego Parco Nazionale d’Abruzzo w Apeninach. Pogórze Karkonoszy jest doskonałym terenem dla uczących się chodzić po górach dzieci. Dzieci zainteresowane nauką, historią i chcące poznać miejscowe legendy warto jest zabrać na podziemną trasę turystyczną Time Gates – Bramy Czasu  przy ul. Chełmońskiego 3 w Jeleniej Górze.  Jeśli jedziemy samochodem, można go zostawić na którymś z parkingów otaczających stare miasto, np. od strony ul. Grodzkiej. Centrum Informacji Turystycznej znajduje się przy Placu Ratuszowym 6/7 w Jeleniej Górze a w Cieplicach-Zdroju przy pl. Piastowskim 36. Jeśli chcemy napić się kawy i zjeść coś słodkiego, warto wstąpić do cukierni Bristolka przy ul. 1 Maja. Miłosnicy przyrody nie powinni zapominać o Parku Krajobrazowym Doliny Bobru.

Miejsca opisane

Zwiedzanie Jeleniej Góry

W Jeleniej Górze zachowały się fragmenty murów obronnych oraz baszty Wojanowska, Grodzka i Zamkowa. Miasto było otoczone podwójnymi murami (wyższy 8 m wysokości i 2 m szerokości) oraz fosą o szerokości 12 m. Rynek Ratusz i fontanna Neptuna. Większość kamieniczek pochodzi z XVII-XVIII w. i są ustawione szczytami do placu. Niestety, po wojnie długo nie były remontowane i popadły w ruinę. Zostały odrestaurowane dopiero w latach 50. i 60. XX w. Nazwy pierzei rynku świadczą o zajęciach dawnych mieszkańców i i tak: pierzeja południowo-zachodnia nazywała się Podcieniami Sukienników (kamieniczki 1-10), kamieniczki od 11 do 18 to Podcienia Kuśnierzy, kamieniczki 19-29 Podcienia Przędzarzy, kamieniczki 30-38 Podcienia Maślane, kamieniczki 39-46 to Podcienia Pończoszników i Białoskórników, zaś kamieniczki 47 -56 to Podcienia Zbożowe.
Ratusz wybudowany został w latach 1744-1749 przez architekta Ch. G. Hademanna. Jest to prostokątny budynek trzypiętrowy z łamanym dachem. Ratusz jest połączony z budynkiem nazywanym Siedem Domów. To były ławy chlebowe, jatki mięsne, waga miejska, apteka, kuchnia, magazyny żywności oraz ważne urzędy. Fontanna pochodzi z 1727 r. Neptun symbolizował związek miasta z morzem, handlem morskim i miastami hanzeatyckimi. Kościół św. św. Erazma i Pankracego (ul. Boczna). Nie wiadomo dokładnie, kiedy powstał jego drewniany poprzednik, ale wiemy o pożarze kościoła w 1303 r. i odbudowach w XIV, XV, XVI w. oraz kilku remontach i restauracjach w XX w. Jest to kościół o układzie bazylikowym (nawa główna jest wyższa od naw bocznych), ze sklepieniem sieciowym w nawie głównej i prezbiterium oraz krzyżowo-żebrowym w nawach bocznych. Kościół ma dwie kaplice – barokową i późnogotycką. Najcenniejsze są elementem wystroju jest barokowy ołtarz z XVIII w., autorstwa norweskiego rzeźbiarza, Thomasa Weisfeldta, ambona z 1591 r. i stalle z rzeźbionymi zapleckami z 1565 r. Obraz w ołtarzu to scena Przemienienia Pańskiego na górze Tabor. Brama Wojanowska i kościół św. Anny (ul. M. Konopnickiej). Kościół św. Anny powstał w 1514 r. w wyniku połączenia XV-wiecznej baszty i XVI-wiecznej bramnej bastei dobudowanej do Bramy Wojanowskiej. Basteja strzegła mostu zwodzonego. Obecny kształt nadał kościołowi architekt Caspar Jentsch, który zmienił zupełnie wygląd połączonych budowli. Dodał okna, sygnaturkę, portal z chronostychem (data), a całość utrzymał w stylu barokowym. W 1755 r. zburzono most zwodzony, starą Bramę Wojanowską i zasypano fosę. Obecna brama pochodzi z lat 1759-1763 i ma trzy przejścia: środkowe było dla ruchu kołowego, boczne dla pieszych.

Cerkiew św. Apostolów Piotra i Pawła.
Ten mały barokowy kościół z XV w. był zawsze kościołem katolickim, nawet w czasach, kiedy prawie cała ludność Jeleniej Góry była ewangelicka. Jest przykładem połączenia stylu barokowego z wystrojem nawiązującym do stylu bizantyjskiego.W czasie wojny trzydziestoletniej, w wielkim pożarze miasta w 1634 kościółek został spalony. Architekt Caspar Jentsch przystąpił do odbudowy w stylu barokowym, którą zakończył w 1737 r. Kościółek służył katolikom do 1925 r. Jednak katolików w tamtym czasie było niewielu i w końcu postanowiono oddać kościółek miastu, a jego wyposażenie zostało wywiezione do innych obiektów. W 1947 r. w Jeleniej Górze powstała parafia prawosławna, a w 1948 r. przekazano jej ten kościół. W 1953 r. zaczęły się prace adaptacyjne na potrzeby cerkwi. Wnętrze ma 9 m szerokości i 15 m szerokości. Ściany są ozdobione freskami autorstwa Adama Stalony-Dobrzańskiego i Jerzego Nowosielskiego. Centralną jest Chrystus Pantokrator w otoczeniu świętych. Ikonostas, carskie wrota i ikony są przywiezione z lubelskich cerkwi. Według kanonu, po prawej stronie carskich wrót jest ikona Zbawiciela, a po lewej ikona Bogurodzicy.

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego to jeden z sześciu Kościołów Łaski. Został wybudowany w latach 1709-1718 przez architekta Carla M. Frantza z Rewla (Tallin) na wzór kościoła św Katarzyny w Sztokholmie. To budowla na planie krzyża greckiego z wieżą umieszczoną centralnie. W środku znajdują się typowe dla protestanckiego budownictwa empory. Kolebkowe sklepienia zdobią malowidła Franza Hoffmanna (uczeń M. Willmanna) oraz Feliksa A. Schefflera. Prospekt organowy i ołtarz są dziełem Johanna G. Mentzla. Po II wojnie światowej kościół został świątynią katolicką i był pod opieką wojska. Kościół jest otoczony cmentarzem z płytami nagrobnymi bogatych mieszczan. Na jednej z nich widać postać osoby duchownej mówiącej kazanie z ambony. To pastor Gottlob Adolph. Pewnego burzowego dnia w 1745 r. pastor miał wygłosić kazanie w swoim kościele, niestety nie zdążył. Na metalowym pręcie utrzymującym baldachim nad amboną pojawił się piorun kulisty. Wpadł do ambony, śmiertelnie raniąc pastora.

Park Krajobrazowy Doliny Bobru

Teren chroniony w parku Krajobrazowym Doliny Bobru leży na obszarze trzech jednostek: Pogórza Izerskiego, Gór Kaczawskich i Kotliny Jeleniogórskiej. Bóbr tworzy tu przepiękne przełomy, a rzeka wcina się w skaliste zbocza na kilkadziesiąt metrów. Jednym z najbardziej znanych przełomów Bobru jest Bobrowy Jar, popularny w okresie romantyzmu. Nad Jeziorem Modrym znajduje się schronisko „Perła Zachodu”. Na uregulowanym Bobrze powstało kilka zbiorników retencyjnych, które obecnie tworzą jeziora: Modre, Wrzeszczyńskie i Pilchowickie. Najcenniejszą budowlą na terenie PKDB jest wieża rycerska w Siedlęcinie. Jest to przykład architektury świeckiej z epoki wczesnego gotyku z czasów kiedy zwykłym feudałom nie wolno było budować zamków. Takich wież jest w Sudetach kilka, ale tylko ta ma zachowane malowidła ścienne o tematyce świeckiej wykonane techniką al secco (na suchym tynku, barwnikami roślinnymi). Freski te są bardzo cenne, ponieważ jako jedyne w Polsce przedstawiają legendę arturiańską o sir Lancelocie z Jeziora, czyli jednym z rycerzy okrągłego Stołu króla Artura z Camelot.W parku występuje wiele przykładów roślin chronionych częściowo lub ściśle. Są tutaj m.in.. goryczki orzęsione i krzyżowe, orliki pospolite, naparstnice purpurowe, bluszcz pospolity i unika irga czarna. Przedstawiciele fauny to sarny, jelenie, ryjówki, nornice, lisy, kuny i wiele innych. Do tutejszej fauny należą m.in. bociany, łabędzie, rybitwy, myszołowy i bażanty. W wodach rzeki pojawiły się lipienie i pstrągi co świadczy o poprawiającym się stanie wód.
Rezerwat „Góra Zamkowa” to rezerwat leśno-florystyczny. Góra Zamkowa wznosi się tuż koło Wlenia, który leży w granicach parku. Ma ona bardzo interesującą budowę geologiczną. Pod szczytem występują odsłonięcia law puklistych. W lasach rosną rzadkie rośliny chronione, takie jak lilia złotogłów, pierwiosnka lekarska, konwalia, kalina koralowa, oman, przenęt, fiołek i kokoryczka. Do atrakcji rezerwatu należy też zamek na Górze Zamkowej i zespół pałacowo-parkowy we Wleńskim Gródku. Turyści mogą odwiedzić Zamek Wleń (Lenno) 

Warto wiedzieć, warto znać...

Krzyże Pokutne - Krzyże Pojednania

W północną ścianę Cerkwi św. Apostolów Piotra i Pawła są wmurowane dwa krzyże pokutne. To relikt średniowiecznego prawa stosowanego od Xlll do XVI w. Na jednym z krzyży jest widoczny rzadki ryt – kusza i miecz. Drugi jest ułamany i niewyraźny. Podobne krzyże, zwykle wykute z jednego kawałka kamienia, są bardzo często spotykane na Dolnym Śląsku. Krzyże pokutne były zazwyczaj stawiane w miejscach popełniania zbrodni przez sprawcę jako pokuta. W ramach umowy pokutnej pomiędzy rodziną a sprawcą musiał on wykuć krzyż z przedstawieniem narzędzia zbrodni i ustawić go w miejscu przestępstwa. Dodatkowo musiał zapłacić za proces sądowy, a jego wysokość czasem była przeliczana na wartość piwa wypitego przez sędziego, łożyć na utrzymanie rodziny ofiary, edukację dzieci, niekiedy ożenić się z wdową, zamówić msze (np. trzydzieści gregorianek), kupić świece, ufundować lub samemu odbyć pielgrzymkę do świętego miejsca, zapłacić główszczyznę (opłata za głowę zabitego) oraz opłacić oczyszczające kąpiele i jedzenie dla lokalnej biedoty. Rodzina ofiary wyrzekała się zemsty. Ustawienie krzyża oznaczało też pojednanie. Takie prawo obwiązywało do XVI w., kiedy to cesarz Karol V wprowadził nowe prawo karne – Constitutio Criminalis Carolina.

Kościoły Pokoju i Kościoły Łaski

Po religijnej wojnie trzydziestoletniej pomiędzy obozami krajów katolickich i protestanckich, przegranej przez tych ostatnich, na Śląsku zaczął się bardzo intensywny proces kontrreformacji, czyli przywrócenia katolicyzmu. Na Śląsku sytuacja była jednak bardzo nietypowa: większość obywateli stanowili ewangelicy, ale władzę sprawowali katoliccy Habsburgowie. Zgodnie z zasadą Cuius regio, eius religio („Czyja władza, tego religia”), protestanckie kościoły przejęli katolicy, pozbawiając protestanów kultu religijnego. Na mocy pokoju westfalskiego z 1648 r. opiekunowie śląskich protestantów, czyli Szwedzi, wymogli na katolickim cesarzu pozwolenie na budowę w trzech niezależnych księstwach Kościołów Pokoju. Stanęły w Głogowie, Świdnicy i Jaworze. Do dzisiaj zachowały się dwa: w Świdnicy i Jaworze. W 1707 r. konwencja z Altranstadt zawarta pomiędzy wojowniczym szwedzkim królem Karolem XII i cesarzem Józefem I przywróciła wolność wyznawania religii protestantom i zezwoliła na wybudowanie z łaski cesarskiej sześciu tzw. Kościołów Łaski. Stanęły one w: Jeleniej Górze (Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego), Kamiennej Górze, Miliczu, Żaganiu, Kożuchowie i Cieszynie.

Legenda o Kunegundzie

W XIVw. na Chojniku mieszkała piękna księżniczka Kunegunda. O jej rękę starało się wieli rycerzy. Jednak dziewczyna i kazała rycerzom konno objechać mury, czego wielu z nich nie przeżyło. Czas mijał, dochodząca do trzydziestki księżniczka stawała się zgorzkniałą starą panną. Pewnego dnia na zamek przyjechał przystojny rycerz. Kunegunda zapałała uczuciem i zapragnęła natychmiast poślubić rycerza, zwolniła go nawet z wycieczki po murach. Rycerz jednak mury objechał i przeżył. Kunegunda była zachwycona, ale rycerz powiedział, że przyjechał tylko po to, aby księżniczkę upokorzyć i ukarać za śmierć swoich poprzedników. Załamana Kunegunda z żalu rzuciła się w przepaść. Od tego czasu pojawia się jako zjawa.

Czego szukasz?

Tadeusz Steć
(1925-1993)

„Przewodnik przewodników”, ratownik GOPR, znawca Sudetów, twórca przewodnictwa turystycznego w Sudetach, członek PTTK Komisji Turystyki Górskiej, znakomity gawędziarz. Był autorem wielu polskich monografii sudeckich, opracowań krajoznawczych i przewodników turystycznych. Był kierownikiem schroniska „Szwajcarka” w Rudawach Janowickich i „Dom Śląski” w Karkonoszach. Założył Sudeckie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe i był jego pierwszym prezesem. Zajmował się także znakowaniem szlaków (np. Szlak Zamków Piastowskich) oraz szkoleniem przewodników, dla których od lat pozostaje wzorem. W 1993 r. został zamordowany. Zbrodnia nie jest wyjaśniona do dziś.

The Karkonosze Mountains National Park

Centrum Przyrodniczo-Edukacyjne KPN - Pałac Sobieszów

Nowoczesne, multimedialne centrum edukacyjne KPN z salami warsztatowymi i placem zabaw dla dzieci.

Jelenia Góra

Jelenia Góra-Market Square
Plac Ratuszowy

Cieplice-Zdrój

Cieplice-Zdrój - kamieniczki przy placu Piastowskim

Zamek Chojnik

Zamek Chojnik

Mysłakowice

Theodor Donat - tablica upamiętniająca założyciela Karkonoskiego Towarzystwa Turystycznego
Obelisk poświęcony T. Donatowi, założycielowi Towarzystwa Karkonoskiego

Łomnica

Zdjęcie archiwalne nieistniejącej już wystawy sprzętu radiolokacyjnego w Łomnicy. Zbiory te można oglądać w Muzeum Historii i Militariów w Jeleniej Górze przy ul. Sudeckiej 81

Miłków

Pałac w Miłkowie

Siedlęcin

Siedlęcin-The frescoes presenting the legend of king Arthur
Wieża Rycerska w Siedlęcinie​ - Fragment malowideł przedstawiających historię Sir Lancelota z Jeziora
Wieża rycerska w Siedlęcinie
Wieża Rycerska w Siedlęcinie​ - Fragment malowideł przedstawiających historię Sir Lancelota z Jeziora
Wieża Rycerska w Siedlęcinie​ - Fragment malowideł przedstawiających historię Sir Lancelota z Jeziora