Rudawy Janowickie to masyw górski o powierzchni prawie 90 km2. Sąsiaduje z Górami Kaczawskimi poprzez pasmo Gór Ołowianych, które należą do Gór Kaczawskich, z Górami Lisimi, które należą do wzgórz Kotliny Kamiennogórskiej, ze wzgórzami należącymi do Bramy Lubawskiej, Karkonoszami poprzez Grzbiet Lasocki oraz z Kotliną Jeleniogórską. Główny grzbiet ma około 18 km. Przełęcz Rudawska dzieli Rudawy na dwie części. Część północna jest wyższa od południowej. Od głównego grzbietu odchodzi kilka ramion. Ciekawostką jest południkowy układ grzbietów i ich złożona budowa geologiczna. Najpiękniejsze widoki w Rudawach to przełom Bobru między Ciechanowicami i Janowicami Wielkimi.
Głównymi miejscowościami wypadowymi w Rudawy Janowickie są Wojanów, Trzcińsko, Janowice Wielkie, Bukowiec, Wojków, Kowary, Czarnów, Wieściszowice i Miedzianka. Turyści odwiedzający tu głównie najwyższy szczyt Rudaw Skalnik (945 m), ruiny zamku Bolczów, schronisko „Szwajcarka”, Kolorowe Jeziorka koło Wieściszowic i kompleks skałek o nazwie Starościńskie Skały. Przez góry przebiegają liczne szlaki turystyczne, można tu także pojeździć na rowerze, a zimą pobiegać na nartach.
Najważniejsze informacje turystyczne
W Rudawy Janowickie można wybrać się z dziećmi, które będą tu mogły pozjeżdżać na nartach. Stosunkowo łatwe tereny narciarskie znajdują się w okolicach Pisarzowic i Czarnowa. Noclegi można znaleźć w licznych gospodarstwach agroturystycznych, hotelach oraz w schroniskach takich jak np.„Szwajcarka”.
Miejsca opisane
Kowary
Skalnik 941 m n.p.m.
Schronisko „Czartak”
Trzcińsko
Schronisko „Szwajcarka”
Janowice Wielkie
Starościńskie Skały
Zamek Bolczów
Kolorowe Jeziorka koło Wieściszszowic
Kowary
Kowary leżą nad Jedlicą. Legenda głosić, że mistrz górniczy Laurentius Angelus odkrył złoża rud żelaza i to dało początek osadzie górniczej kilkakrotnie wzmiankowanej w różnych dokumentach. Dzisiaj miasto rozwija infrastrukturę turystyczną, powstają np. nowe transgraniczne narciarskie trasy. Kowary, podobnie jak przełęcz Okraj, mogą być także dobrym miejscem wypadowym w najdalej wysunięte na wschód czeskie pasmo Karkonoszy, czyli w Rychory.
W okolicach miasta znajdują się także trasy rowerowe zarówno lokalne, jak i transgraniczne. Rejon Kowar to również wspaniałe miejsce dla miłośników turystyki konnej. Szlak konny w tym rejonie prowadzi z Western City w Ściegnach przez Kowary na przełęcz Okraj. Są tu znakomite warunki do uprawiania paralotniarstwa. Kowary to również centrum antroterapii , czyli lecznictwa w grotach i sztolniach. Jest tu jedyne w Polsce i piąte na świecie inhalatorium radonowe.
Miasto ma także wielką atrakcję dla dzieci. Na terenie dawnej fabryki dywanów powstał Park Miniatur Zabytków Dolnego Śląska. Stoją tu zabytki wykonane w skali 1:25 wraz z opisami ich historii. Największą atrakcją Kowar są Sztolnie Uranu oraz Kopalnia Podgórze. Można je zwiedzać tylko w grupach zorganizowanych z przewodnikiem, który opowiada o historii górnictwa, Walonach i promieniotwórczości.
W przeszłości Kowary były wielkim ośrodkiem hutnictwa żelaza. Wyroby żelaze były wysyłane do Polski. Wiemy, że polski król Zygmunt August w 1546 r. zamówił w Kowarach lufy armatnie. Wojna trzydziestoletnia
przyniosła upadek gónictwa. W XVII w. nastąpił rozwój tkactwa i produkcji wyrobów lnianych. W drugiej połowie XIX w. rozwinął się przemysł ceramiczny. Powstała także fabryka dywanów.
Cennym zabytkiem kościół pod wezwaniem NMP z XIV w. z barokowym wyposażeniem dłuta Antoniusa Dorasela i freskami pędzla Johanna Lorenza. Zabytkiem jest także ratusz z XVIII w.
W okolicach Kowar znajdują się dwa pałace. Pałac w Ciszycy należał do rodziny Radziwiłłów a potem Czartoryskich. Stoi w otoczeniu pięknego parku. Drugi pałac – w Kowarach-Radocinach – jest znany jako Nowy Dwór. W XIX w. został przebudowany dla rodziny książąt von Reuss. Jego mieszkanką była księżna Fedora von Reuss, prawnuczka brytyjskiej królowej Wiktorii.
Skalnik 941 m n.p.m.
Skalnik to najwyższy szczyt Rudaw Janowickich, zbudowany z karkonoskiego granitu. Ma dwa wierzchołki pokryte licznymi skałkami. Jedną z najciekawszych są Konie Apokalipsy na południowo-zachodnim zboczu. Jest to doskonały punkt widokowy.
Schronisko „Czartak”
Znajduje się w budynku dawnej szkoły z 1920 r. Od 1975 r. było tu schronisko PTTK, obecnie jest własnością prywatną. Można dojechać drogą 367 z Pisarzowic, dalej do Czarnowa. Cały czas należy się kierować w górę wsi. W okolicy są szlaki rowerowe, z których można podziwiać piękne widoki.
Trzcińsko
Jest to wieś nad Bobrem. Dokumenty datują Trzcińsko na XV w. W XIX w. w Trzcińsku mieszkał Carl Boedeker, wydawca i księgarz. Wydawał on słynne wielojęzyczne przewodniki zwane „bedekerami”, które szybko stały się synonimem wysokiej jakości i rzetelności. Śpiewano o nich że „Rządy mogą się mylić, ale nie Pan Boedeker”. Jest tu kilka gospodarstw agroturystycznych.
Schronisko „Szwajcarka”
Położone jest w okolicach Krzyżnej Góry. Można tu łatwo dotrzeć szlakiem żółtym z Karpnik lub niebieskim z Trzcińska. Wybudowane zostało w 1923 r. w stylu szwajcarskim z elementami sudeckiego budownictwa regionalnego. Na szczęście nie zostało przebudowane. Okna schroniska na piętrze są większe niż na parterze, aby wnętrze górnej sali kominkowej było dobrze oświetlone. Obok znajduje się drugi obiekt, w którym są miejsca noclegowe.
„Szwajcarka” była i jest do dziś bardzo popularnym schroniskiem dla osób odwiedzających Sokoliki i wspinaczy, którzy tu chętnie wpadają na pierogi po „złojeniu” jakiejś skalnej ścianki. Po wojnie pierwszym dzierżawcą tego schroniska był słynny przewodnik sudecki i krajoznawca Tadeusz Steć.
Janowice Wielkie
Miejscowość w dolinie Bobru. Jej historia wiąże się z górnictwem w Miedziance i Górach Ołowianych. Bardzo szybki rozwój datuje się na XVI i XVII w. W Janowicach przerabiano rudy w hutach i kuźniach. Była tu też papiernia i produkcja płótna lnianego. Ciekawsze zabytki to dwór i park (niedostępne dla zwiedzających). Warto zobaczyć kościół późnogotycki z XV w. Janowice i okoliczne wsie są wspaniałym miejscem dla osób szukających spokoju z dala od modnych miejscowości turystycznych.
Starościńskie Skały
To grupa skałek uważana za najbardziej malowniczą w Rudawach Janowickich. Przypomina małe skalne miasteczko. Do zwiedzania udostępniono je w 1924 r., wykuwając stopnie w kamieniu. Na skłałach umieszczono wiele tablic pamiątkowych. Ciekawostką jest występowanie kociołków wietrzeniowych o różnym stanie rozwoju. Znajduje się tu szlak czerwony prowadzący do Skaliska. Kilkadziesiąt lat temu nazywano je Lwią Górą, która wzięła swą nazwę od figury żeliwnego lwa, w ustawionej tu jeszcze w czasach niemieckich.
Zamek Bolczów
Zamek powstał prawdopodobnie przed 1375 r. Wzniósł go Mikołaj Bolcz. Został zniszczony w czasie wojen husyckich w 1433 r. i potem odbudowany. Po zniszczeniu w 1645 r. do dzisiaj pozostaje ruiną. Do zamku Bolczów można dojść z Janowic Wielkich zielonym Szlakiem Zamków Piastowskich. Jest to łatwa wycieczka, którą można kontynuować np. do schroniska „Szwajcarka” i dalej do Trzcińska lub Karpnik.
Kolorowe Jeziorka koło Wieściszszowic
Kolorowe Jeziorka to zalane wyrobiska okresowe. Największe, po wyrobisku o nazwie „Nadzieja”, ma kolor czerwony i nazywa się Purpurowe Jeziorko. Barwę zawdzięcza obecności rozpuszczonych w wodzie związków żelaza. Po kopalni „Nowa Nadzieja” pozostał Błękitny Stawek, w którym i są rozpuszczone związki miedzi. Zielony Stawek jest reliktem kopalni „Gustaw”, jest to jeziorko okresowe. Do Kolorowych Jeziorek prowadzi szlak zielony z Wieściszowic.
Krajobraz i przyroda Rudaw Janowickich
Rudawski Park Krajobrazowy
Rudawski Park Krajobrazowy utworzono w 1989 r. na terenie siedmiu gmin i trzydziestu miejscowości. Głównymi zaletami tego terenu jest złożona budowa geologiczna, co skutkuje ciekawymi formami terenu. Park to wspaniałe miejsce dla miłośników historii górnictwa. Jest tu także bogactwo rzadkiej i zagrożonej wyginięciem flory i liczne pomniki przy rody. W miejscowościach leżących w granicach RPK znajdują się cenne zabytki architektury, np. kościół we wsi Raszów pw. Niepokalanego Poczęcia NMP z cennym wyposażeniem i mauzoleum Schaffgotschów. Teren ten stanowi bufor ochronny dla Kar konoskiego Parku Narodowego.
Rudawy Janowickie zbudowane są w przeważającej części z różnych skał metamorficznych, wśród których występują złoża rud srebra, miedzi, arsenu, żelaza oraz złoto. Złoża te powstały w wyniku kontaktowych procesów hydrotermalnych wywołanych intruzją granitoidów karkonoskich. Największe złoża rud miedzi Rudaw występowały w okolicach wsi Ciechanowice i Miedzianka. Magnetyt, najbogatsza ruda żelaza, był eksploatowany w okolicach Kwar. Z Kowarami są także związane rudy uranu, które były tu wydobywane m.in. przez specjalistów radzieckich po 1945 r. Znaczenie gospodarcze mają też duże złoża surowców skalnych używanych w budownictwie i do budowy dróg. Występują tu także wody mineralne radoczynne, ale nie są one wykorzystywane do celów leczniczych.
Lasy Rudawskie spotkał taki sam los jak większość lasów sudeckich. Ich stan gatunkowy został sztucznie zmieniony z mieszanego na iglasty. W niewielu miejscach udało się zachować buki i jawory. Rudawy mają dość ciekawą, ale mało poznaną florę. Cennym elementem krajobrazu Rudaw są łąki i torfowisko w okolicach Trzcińska. Rudawach znajdują się spore populacje zagrożonej śnieżycy wiosennej, storczyki, arnika górska, zimowity, róże alpejskie, śmiałki podgięte, gółki długoostrogowe oraz dereń świdwa. Najważniejszym zwierzęciem w Rudawach jest jeleń, występuje też inna zwierzyna płowa. Żyją tu liczne ptaki, m. in. krzyżodzioby.
Do dzisiaj geomorfolodzy dyskutują nad przynależnością do Rudaw Janowickich najbardziej ekscytujących wzgórz znanych jako Góry Sokole, które są wschodnim skrajem karkonoskiej intruzji granitoidowej. Twierdzi się też, że to północno-zachodnia część Rudaw lub część Wzgórz Łomnickich należących do Kotliny Jeleniogórskiej.
Najbardziej w krajobrazie wyróżniają się Sokolik (642 m) i Krzyżna Góra (654 m). Góry Sokole to dolnośląska mekka wspinaczy skałkowych – doskonały teren szkoleniowy. W Sokolikach stawiali pierwsze kroki słynni himalaiści, m.in. Wanda Rutkiewicz, Aleksander Lwow, Krzysztof Wielicki. Wspinacze i turyści poruszający się szlakami Rudaw Janowickich są pod opieką Grupy Karkonoskiej GOPR.
Warto wiedzieć, warto znać...
Kowarski uran
Uran był surowcem używanym do produkcji broni atomowej a od 1960 r. stał się paliwem elektrowni jądrowych. W Kowarach szczególnie bogate żyły uranowe znaleziono w 1940 r. w trakcie eksploatacji magnetytu. W 1947 r. do miasta przyjechali specjaliści z ZSRR, którzy prowadzili na wielka skalę badania rud uranu. Zgodnie z umową cały urobek był odsyłany do ZSRR. Powstało przedsiębiorstwo „Kopalnie Kowarskie”, przemianowane potem na Zakład Przemysłowy R1. Najwięcej rudy wydobyto z pola górniczego „Wulkan”. 'W 1962r. firma zakończyła działalność, a po Rosjanach pozostały hałdy niskowartościowej rudy uranowej. W latach 1963-1972 Polacy przerobili małowartościową rudę uranową na koncentrat uranowy dla Instytutu Badań Jądrowych. Kopalnię ostatecznie zamknięto w 1972 r.
Kowary
Kowary
Trzcińsko
Czarnów
